بررسی اجزای کلام در روایت های هزار و یک شب بر پایۀ نظریۀ روایت شناسی تودوروف

نوشتۀ حاضر روایت های هزار و یک شب را بر پایۀ نظریۀ روایت تودوروف دربارۀ اجزای روایت، شامل اسم، صفت و فعل (شخص، ویژگی و کنش) بررسی می کند. به این منظور اشخاص روایت های هزار و یک شب بر پایۀ سنّت دستوری زبان فارسی در سه ردۀ اسامی جنس، اسامی خاص و اسامی ناشناس، دسته بندی می شوند و در هر مورد، با توضیح افعال (کنش ها) و اوصاف (ویژگی های) اشخاص داستانی، چگونگی ارائۀ معنا در متن، در قالب یک دستور پایۀ روایتی توضیح داده می شود. در این رده بندی، اصطلاح اسم جنس، نشان دهندۀ آن دسته از اشخاص داستانی است که معرف همۀ افراد نوع خود هستند و علی رغم نقش های متفاوتی که در داستان ایفا می کنند، پیوسته با صفتی یگانه معرفی می شوند. منظور از اسامی خاص، شخصیت های تاریخی یا داستانی مشهوری هستند که با اسم خود معرفی می شوند و آشنایی مخاطب با این شخصیت ها و ویژگی ها و مناسبات آن ها، پیشاپیش صفات ویژۀ آن ها را در ذهن خواننده تداعی می کند و شخصیت های ناشناس، افراد بی نام و نشانی هستند که تنها نمونۀ نوعی یک ویژگی اخلاقی و خصیصۀ روانی به شمار می روند. نام گذاری این اشخاص نیز با توجّه به صفتی که معرف آن هاست، صورت می گیرد؛ مثل آموزگار ابله، زن پرهیزگار، عیار جوانمرد و... .